برنج

برنج از مهم‌ترین غلات و اقلام غذایی جهان است.

برنج (Oryza sativa L.)، بعد از گندم مهمترین محصول زراعی و غذای بیش از نیمی از مردم جهان است. سطح زیر کشت برنج بعد از گندم بوده ولی از نظر کالری تولیدی از سایر غلات بیشتر می باشد.

برنج از مهم‌ترین غلات و اقلام غذایی جهان است. نیمی از جمعیت جهان، به برنج به عنوان یک غذای اصلی وابسته هستند. هم‌اکنون «ده‌ها هزار نوع برنج» در جهان وجود دارد، اما این‌ها در دو زیرگونه کلی جای می‌گیرند. دو زیرگونه اصلی شامل برنج «جاپونیکا» با نام علمی Oryza sativa japonica و برنج «ایندیکا» با نام علمی sativa indica می‌شوند.
 

تاریخچه برنج

شواهد پیدایشی نشان می دهد که برنج از یک اهلی سازی در 8200 - 13500 سال پیش در دره رودخانه پرل چین سرچشمه گرفته است. پیشتر، اسناد باستانشناسی حدس می زدند که برنج در دره رودخانه یانگ تسه در چین اهلی شده باشد. برنج از آسیای شرقی، به مناطق جنوبی تر و آسیای جنوبی گسترش یافت. برنج به اروپا از آسیای غربی و به آمریکا توسط استعمارگران اروپایی معرفی شد.در ایران مستـــنداتی دال بر کشت برنج بصورت محدود در زمان هخامنشیان بدست آمده اما از دوره ساسانیان وسعت بیشتری یافته و گسترش آن نیز از قرن دهم میلادی بوده است.

مناطق کشت برنج در ایران
اصولا قبل از اینکه علم به آن درجه از پیشـــرفت برسد که به اشکال مختلف مقاومت گیاهان را در برابر بیماریها و عوامل طبیعی بالا ببرد و شرائط جوی کاشت گیاهان را تغییر بدهد .برنج در شرائط آب . هوائی گرم و مرطوب و زمینها ی پرآب امکان رشد داشت ,بهمین دلیل آسیای جنوب شرقی و در ایران نیز حاشیه دریای مازندران بهترین مکان برای کشت بـــوده است . ســه استان شمالی کشور بترتیب میزان تولید 1- گیلان 2- مازندران 3 – گلستان بیش از 80% تولید برنج را در کشور دارا هستند و در استانهائی نظیر خوزستان ,فارس , اصفهان , لرستان ,قزوین وو...... نیز کاشت برنـــج انجام میپذیرد و بنظر میرسد با مقاومسازی گیاه برنج و تغییرات ژنتیکی امکان کشت برنج در اقصی نقاط کشور امکانپدیر گردد.

انواع جهانی برنج

1. گونهٔ جاوه‌ای
2. گونهٔ ژاپنی
3.  گونهٔ هندی
    

برنج ایرانی
از گونهٔ ایرانی می‌توان به گرده. دابو. طارم، چرام۱، چرام۲. صدری (شامل انواع دم سیاه، دم زرد و دم سرخ)، بینام، علی-کاظمی، چمپا و..... اشاره کرد از تیپهای اصلاح نژاد شده و پرمحصول می‌توان از سفیدرود و خزر نام برد. برخی از ارقام برنج در منطقه شمال ایران، بطور مشخص استان گیلان، شامل ارقام ایندیکایی چون غریب ، هاشمی، حسنی و گرده می باشند که بنظر می رسند در نتیجه انتخاب سنتی توسط کشاورزان (و احتمالاً در ادامه تعدادی نیز در پی انتخاب توسط محققین) هر یک در نواحی جلگه ای و دره ای استان گیلان به ترتیب شالیزارهای مناطق اطراف شهرستان های صومعه سرا، فومن، تالش، و طارم به مرور زمان حاصل شده اند. البته یک نوع برنج در منطقه سیروان ایلام طی سالهای طولانیست که کشت میشود به نام برنج عنبربو که بسیار خوش عطرو مزه میباشد ولی چون به نسبت وسعت آن منطقه کشت میشود به فروش انبوه نرسیده است اما این چند سالی است که به کردستان عراق وتهران نیز صادر میشود.

میزان کشت برنج در ایران
استان مازندران رتبه اول(۹۳۸۷۳۲٫۱۹) و استان گیلان (۷۴۱۲۴۱٫۹)، استان گلستان (۲۲۹۴۵۴٫۹۹)، استان فارس (۲۲۶۲۹۶٫۷۲) و خوزستان(۲۱۹۸۰۹٫۱۵)و پارس آباد (دشت مغان) در رتبه‌های بعدی از نظر میزان تولید قرار دارند. در سال ۱۳۸۵، ۶۲۰٫۰۰۰ هکتار سطح زیر کشت برنج بوده و ۲۶۱۲۱۷۴٫۳۴ تن شلتوک برنج تولید شده‌است. در شمال کشور برنج‌های مازندران محصولات بهتری را می‌دهد. در استان گیلان برنج مرغوب و در استانهای دیگر برنج پرمحصول کاشت می‌شود. در پارس آباد مغان بیشتر ارقام باکیفیت از لحاظ غنی بودن عناصر غذایی (آهن، روی، کلسیم و...) به علت گرم سیر بودن منطقه نسبت به سایر مناطق کشور از رتبه خاصی برخوردار است. همچنین برنج بومی لنجان نیز از جمله برنج‌های معطر است که به نام برنج لنجان معروف بوده و در استان اصفهان می‌توان یافت.

مکان نگه‌داری برنج در ایران
روستاییان گیلان و مازندران برای نگه‌داری و انبار کردن ساقه‌های شالی از کندوج استفاده می‌کنند. در منطقه مغان برنج سفید که بیشتر از نوع رقم هاشمی هست را در کیسه‌های ۵۰ کیلویی در انبارها و شلتوک (جو) را روی چهارپاهای فلزی در بیرون از انبار قرار داده و می‌پوشانند تا از گزند موشهای انبار در امان باشد.

برنج در طب سنتی ایران

در طبیعت آن اختلاف نظر وجود داشته بعضی آن را گرم و بعضی سرد و بعضی معتدل میدانند ولی در درجه دوم خشک بودن آن اتفاق نظر وجود دارد و بعضی مرکب القوی دانسته‌اند زیرا اگر در آب بجوشد و آبکش کنند و چلو بپزند، جرم آن درجه اول سرد و آب آن اول گرم می‌باشد.
تولید کننده خلط صالح و خواب‌های خوب بوده، در درمان پیچش شکم و زخم روده، اسهال خونی، اختناق رحم، امراض کلیه و مثانه نافع است. خوردن برنج با شیر و شکر کثیرالغذا بوده و محرک نیروی جنسی و چاق کننده می‌باشد. خوردن آن با دوغ تازه و سماق، تسکین دهنده حرارت و تشنگی و درمان اسهال صفراوی است. غلامرضاکردافشاری، حوریه محمدی کناری و سیدسعید اسماعیلی. کتاب تغذیه در طب ایرانی، اسلامی. نسل نیکان، ۱۳۹۲.[۴] برنج پخته در اشخاص حرارتی تولید حرارت و در رطوبتی ها ایجاد رطوبت می کند، به همین دلیل اغلب پزشکان د هنگام بیماری خوردن آن را منع کرده اند، ولی در زمان سلامتی آن را کاملاً تجویز می کنند، چون باعث طول عمر و صحت مزاج است. چلتوک برنج دارای مقدار زیادی ویتامین B می باشد.
برنج سفید از سایر انواع آن بهتر و غذائیت آن بیشتر است. برنج دارای حالت جمع کنندگی و یبوست آور است و به تنهائی خاصیت غذائی کمی دارد. برای مبتلایان به فشار خون مفید است.
برای پیچش شکم، اسهال، بیماری کبدی، برنج پخته مفید است، و مولد منی است، بخ خصوص ترکیب شیر بز با برنج در غذای شیر برنج مفید می باشد.
هرگاه با دوغ تازه یا ماست و یا سماق خورده شود، انواع اسهال صفراوی و التهابات و حرارت معده را از هر نوع عطش، استفراغ را نیز برطرف می کند، به خصوص شیر برنج تهیه شده از شیر بز برای اسهال مفید است، حتی اسهالی که همراه شکم پیچه باشد.
برای درد دور ناف یا به قولی ناف افتادگی، پلوئی که با پیه پشت بز چرب شده باشد، یا در صورت عدم وجود با روغن حیوانی بسیار مفید است.
خوردن برنج پخته باعث دیدن خوابهای خوب می شود، به شرط آنکه در خوردن آن زیاده روی نشود.
خوردن آب برنج پخته مخلوط با شیر ضمن نرم کردن سینه هرگاه به مدت 10 روز ادامه یابد، منی را زیاد می کند، و قوه باء را تقویت می بخشد. بهتر است آب برنج با شیر به نسبت مساوی مخلوط گردد. خوردن شیر برنج نیز برای ازدیاد منی مفید است.
تنقیه آب برنج پخته جهت زخم روده و معده نافع است.
ضماد برنج با پیه جهت گشودن دمل مفید است. و در ضمن برای جلا دادن جواهر نیز استفاده می شود.
پاشیدن پودر خاک برنج بر روی زخمهای تازه مفید است.
نوشیدن سوپی از آرد برنج با پیه کبد بز جهت اسهال شدید و بیماریهای حاصله از آن و زخم روده بسیار موثر است.
آب برنج چلتوک ساقط کننده جنین است.
برای خونریزی دماغ، به بینی کشیدن پودر و گردی که در موقع برنج کوبی بدست می آید، مفید است.
برخی آش تهیه شده از پوسته برنج که کاملاً سرند نکرده باشند، را برای تقویت دهی رشد مو مفید می دانند.

زیانهای برنج

برنج برای اشخاصی که دچار قلنج یا مستهد قولنج هستند، خوب نیست.
پوسته کاملاً سرند نکرده برنج را برخی افراد مسموم کننده و بخی دیگر عامل سردرد دانسته اند.

ارزش غذایی برنج

برنج يك منبع اصلي انرژي، پروتئين، ويتامين (b1) ، ريبوفلاوين  (b2)، نياسين،
آهن و كلسيم در رژيم غذايي است. ميزان كالري حاصله از برنج مشابه گندم و مقدار پروتئين
موجود در آن كمتر از گندم است. در مقايسه با اقلامي نظير گوشت و حبوبات، برنج داراي
پروتئين كمتري است، ليكن مواد قندي و نشاسته‌اي موجود در آن از سيب‌زميني، حبوبات و
گندم بيشتر است. (371 كيلوكالري برابر با 1558 كيلوژول كالري)

خاصیت سبوس
در ابتدا برای آشنایی بیشتر باید به این اشاره کنم که برنج بعد از برداشت حاوی سه محصول است که : 1- شلتوک برنج و یا همان پوسته خارجی برنج که توسط آسیابهای سنگی و یا با استفاده از دستگاه جدا می شود 2- سبوس برنج غلاف نازک و خوشرنگی که بر روی برنج قرار گرفته،این پوشش خوش رنگ برنج دارای ارزش غذائی فراوانی است که بسیاری از ما از آن غافلیم و یا همان پوسته نازکی که پوسته محافظ برنج سفید و یا برنج فهوه ای است شلتوک و سبوس هر دو از نظر خواص درمانی و همچنین ارزش غذایی دارای وجه تشابه بسیاری هستند ولی از نظر طعم سبوس طعم بسیار مطبوع برنج را داراست که یکی از مهمترین دلائل این مهم مربوط به زمان جداسازی برنج از سبوس می شود که کمی خرده های برنج نیز به سبوس اضافه می شود. این ماده غذایی به حدی برای بدن مفید است که نه تنها باعث چاقی و اضافه وزن نمی شود بلکه با جلوگیری از این امر بسیاری خواص درمانی دیگری که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد را برای بدن به همراه دارد.

خواص درمانی:
بهترین پایین آورنده چربی خون(کاهنده کلسترول خون)
تقویت کننده اعصاب
درمان بیماری های عصبی و وسواس
تقویت و شادابی پوست صورت و بدن(ضد پیری)
تقویت و پیشگیری از سفیدی مو
سرشار از ویتامین B1
لاغر کننده
درمان یبوست
جلوکیری و درمان بواسیر

روش مصرف:
بهترین پایین آورنده چربی خون:

اختلالات چربی خون اغلب در افراد چاق و با سابقه بیماری دیابت در خانواده همراه است اما در برخی افراد لاغر نیز به دلیل سابقه خانوادگی اختلالات چربی دیده می‌شود که به دلائل مختلفی مانند نقص ژنتیکی مربوط میشود. افزایش چربی‌های خون (کلسترول و تری‌گلیسیرید) می‌تواند منجر به کبد چرب شود. تغییر در شیوه زندگی می‌تواند به کاهش تری‌گلیسرید خون شما کمک کند. برای تاثیر هر چه بیشتر سبوس برنج بر کاهش چربی خون می توان هر وعده قبل از غذا یک فاشق غذاخوری را به همراه یک لیوان آب میوه طبیعی در صورت امکان آب مرکبات مخلوط و میل نمود که باعث کاهش جذب چربی های مضر و در نتیجه کاهش چربی خون خواهد شد.
 

تقویت کننده پوست و اعصاب:

ویتامین های گروه B موجب افزایش متابولیسم بدن ، رشد و تقسیم سلول ها را افزایش می دهد، این ویتامین ها در عملکرد صحیح دستگاه های عصبی و همچنین دستگاه ایمنی بدن نقش مهمی دارند که در سبوس برنج انواع این ویتامین به صورت فراوانی موجود است و با مصرف مرتب این ماده غذایی باعث کاهش استرس و افسردگی، درمان بیماری های عصبی و وسواس، و سلامتی پوست و اعصاب می‌گردد. یک قاشق غذاخوری را به همراه مقداری ماست به همراه غذا میل کنید.
 

تقویت و شادابی پوست صورت و بدن(ضد پیری):

امروزه یکی از مهمترین آنتی اکسیدانهای طبیعی شناخته شده ویتامین E است که به صورت محلول در چربی بوده و در سبوس برنج به فراوانی یافت می شود. بهتر است برای استفاده هر چه بهتر هر صبح ناشتا یک قاشق غذاخوری سبوس را در یک لیوان شیر مخلوط و در صورت تمایل به همراه کمی عسل شیرین کرده و میل نمایید.
 

تقویت و پیشگیری از سفیدی مو:

با توجه به اهمیت و فراوانی ویتامین های گروه B در سبوس برنج و نیاز به ویتامین B5 برای سوخت و ساز و فعال سازی پیاز مو توصیه می شود که روزانه از این ماده غذایی به شکل های مختلف خوراکی و غیر خوراکی
مصرف نمایید تا هم کمک به رشد بهتر موها کرده و هم در جهت سلامت پوست و مو قدم هایی برداشته شود. برای مصرف روزانه و خوراکی می توان مقداری سبوس را خیس کرده و از صاف کرده در زمان پخت برنج به آن اضافه و بهینه ترین نوع مصرف خوراکی را تجربه کنید. برای مصرف غیر خوراکی می توان مقداری سبوس را با زرده تخم مرغ مخلوط و 3 ساعت قبل از حمام روی سر قرار داده و داخل حمام شستشو کنید. سبوس برنج حاوی املاح معدنی – آهن – منگنز و ویتامین های A – E – B1 – B2 – B5 – B6 بوده ویتامین B5 موجود در آن موجب تحریک پیاز مو شده و از سفید شدن و ریزش مو جلوگیری کرده و هم چنین به مرور زمان موهای سفید را مشکی کرده و موجب رویش مجدد موها میشود.

سرشار از ویتامین B1:

اصولاً کمبود ویتامین B1 دارای علائمی است مانند : احساس خستگی ، کم اشتهایی ، یبوست ، عصبی بودن، سوء هاضمه، سردرد، گیجی، کمبود وزن ، ضربان قلب، زود رنجی ، بی حس شدن سر انگشتان دست و پا که بسیاری از این علائم با مصرف مرتب سبوس از بین خواهد رفت که در ادامه به برخی از این موارد اشاره ای خواهیم داشت.

لاغر کننده:

برای این که بتوان به راحتی وزن را کاهش داد و به تناسب اندام مورد نظر رسید لازم است در برنامه غذایی روزانه از فیبرها بیشتر استفاده کرد ، بهتر است که در هر وعده غذایی فیبر لازم را مصرف کنید. زمانی که شما تغذیه متنوعی داشته باشید مطمئن باشید که فیبرهای مختلفی را نیز جذب می کنید که خواص تکمیلی دارند. با توجه به فیبر فراوان موجود در سبوس باعث دفع راحت و همچنین سرعت بخشیدن به هضم غذا و در نتیجه کاهش وزن و لاغری را در پی خواهد داشت.

درمان یبوست ، جلوکیری و درمان بواسیر: تحقیقات نشان داده که سبوس مهم ترین راه درمان طبیعی یبوست به شمار می رود . جلوگیری از یبوست نیز از بروز بواسیر ، شقاق، فیستول، شکاف بافت معده و عفونت های دستگاه گوارش (که غالباً در میان افراد مسن مشاهده می گردد) پیشگیری می کند، بر اساس پژوهش های مختلف ، سبوس غنی ترین منبع غذایی فیبر و الیاف گیاهی محسوب می شود. این فیبر و الیاف را که بیشتر مواد سلولزی و همی سلولزی می باشد، موجب افزایش حجم مدفوع می گردد. افزایش حجم مدفوع عامل اساسی مبارزه با یبوست و بیماری کولون و پیدایش سرطان کولون می باشد.

نکات مهم
در صورت مصرف سبوس به صورت روزانه بین 3 تا 6 لیوان آب و مایعات میل کنید.

کشت برنج

کشت برنج را کلا میتوان به سه بخش تقسیم نمود:

1- کاشت

2-داشت

3-برداشت

کاشت برنج در گیلان بصورت خزانه و نشاء انجام میگیرد بدین معنی که اول قسمتی کوچک از شالیزاررا انتخاب و تخم شالی در آن محل ریخته شده و آبیاری میگردد و روی آن با چوب طاق بندی و پلاستیک کشی میشود که به آن خزانه اطلاق میگردد. شالی در خزانه بمدت تقریبی دو هفته بمانند چمن فشرده سبز شده و برای نشاء کردن آماده میگردد.پ, سپس دسته های شالی سبز را برداشته و هر سه الی هفت ساقه را با فواصل معین در زمین باطلاقی نشاء میکنند و بدین ترتیب کاشت انجام میشود.
از این زمان ببعد و بسته به نوع برنج از شصت الی هشتاد روز زمان داشت میباشدکه طی این مدت مقابله با انواع آفات و بیماریها ,چیدن علفهای هرز (وجین کردن)کود دهی وو..... مراحل مختلف داشت میباشد و در پایان برداشت که همان درو کردن بصورتهای گوناگون بسته به بزرگی و کوچکی شالیزار با دست و یا دستگاه انجام میگیرد و معمولا شالی درو شده را بمدت سه الی پنج روز در زمین باقی میگذارند تا بخشی از رطوبت خود را از دست بدهد سپس آنرا خرمن (جداسازی ساقه از دانه )مینمایند.

آفات برنج
قارچهای مختلف که بسته به نوع و شدت باعث ضعف محصول یا از بین رفتن آن میشود که بمحض رویت میبایستی از سموم مربوطه استفاده گردد.
کرمهای ساقه خوار و سبز خوار که همانطورکه  از نام آنها پیداست اولی ساقه گیاه و دومی برگ گیاه را از بین میبرند و هر کدام سم مخصوص خود را لازم دارند که در صورت عدم رسیدگی کل محصول از بین خواهد رفت.

شالی
محصول برداشت شده از شالیزار را شالی مینامند ,بطور اصولی دانه برنج را غلاف بیــرونی و غلاف میانی در برگرفته .غلاف بیرونی که به سبوس مشهور است پوسته ای سخت دارای ویتامین ب بوده و از دم کرده آن در طب گیاهی استفاده میشود ,غلاف میانی پوسته ای نازک به ضخامت پوسـت پیاز دارد که سرشار از ویتامینهای مختلف است و نهایتا مغز شالی که همان برنج میباشد.

برای خواندن خواص برنج روی خواص برنج کلیک کنید

گروه طبیعت و گردشگری مرکز سایت منتظر نظرات شما می باشد.